Johann Georg Wilhelm von Viebahn, Dr.

(grób nie zachował się)

Georg von Viebahn pochodził z ewangelickiej rodziny prawniczej z hrabstwa Mark (na terenie dzisiejszej Nadrenii Północnej-Westfalii). Jego ojcem był Johann Levin v. V. (1755-1813), pruski radca prawny sądu miejskiego w Soester, matką – Henriette Sophie Konradine, z domu Spener (1766-1851), prawnuczka sławnego Philippa Jakoba Spenera (1635-1705) luterańskiego teologa, jednego z najbardziej znanych przedstawicieli pietyzmu.

W rodzinnym Soest uczęszczał do gimnazjum, gdzie już w roku 1818 jako „Turnschüler“ należał do patriotycznego towarzystwa gimnastycznego. W latach 1820-1823 studiował prawo i administrację w Heidelbergu i w Berlinie. W 1823 roku przystąpił do nielegalnej konfederacji studentów, której członkowie byli ścigani na mocy postanowień parlamentu była – co Viebahnowi powinno być wiadome. Wkrótce został zdemaskowany i w 1824 roku skazany na trzy lata więzienia, po dwóch latach na skutek własnej prośby został ułaskawiony. Po uwolnieniu otrzymał w 1826 promocję doktorska w Jenie. Był następnie urzędnikiem w Arnsberg i Minden, a od 1831 radcą rejencji w Poznaniu. W Tajnym Archiwum Państwowym w Berlinie zachowały się jego akta z akcji policyjnej znanej jako „prześladowanie demagogów” z lat 1824-1831. Postępowanie zostało pozornie zakończone, gdy Viebahn w 1832 został radcą rejencyjnym w Düsseldorfie.

W tym czasie ożenił się z Auguste Bitter (1815-1897), córką przedsiębiorcy finansowego ze Schwedt Ferdinanda Bittera. Jego bratankiem był Rudolf von Bitter jun., będący później prezydentem rejencji opolskiej i honorowym obywatelem Opola. Viebahn doczekał się ze swą żoną Auguste córki i czterech synów, z których trzech zostało pruskimi generałami.

W 1841 Georg von Viebahn był tajnym radcą finansowym w Berlinie, gdzie w 1844 roku, w reakcji na śląskie powstanie tkaczy, wraz z osobami o podobnych zapatrywaniach założył „Centralny Związek Pomyślności Klasy Pracującej”. Jako „komisarz z ramienia Prus“ odwiedzał w roku 1851 pierwszą wystawę światową w Londynie, jak i wystawę paryską w 1855 roku, opracowując z obu ekspozycji urzędowe sprawozdania.

4 stycznia 1859 roku objął obowiązki prezydenta rejencji opolskiej. Jego wybitne opracowania statystyczne były często wzorcami dla innych urzędów, wyznaczały też standardy badań regionalnych. Także znane dzieło Felixa Triesta „Topograficzny podręcznik Górnego Śląska“ „Topographisches Handbuch von Oberschlesien“ ukazała się w 1864 jako urzędowe zamówienie Viebahna. W 1859 kierowana przez niego rejencja opolska wydała zarządzanie skłaniające do opracowywania kronik miast. W ten sposób w 1863 roku wydana została m.in. „Historia miasta Opola” („Die Geschichte der Stadt Oppeln“) Franza Idzikowskiego, który w przedmowie zwracał uwagę na rolę i przychylność Viebahna w powstawaniu opracowań historycznych dotyczących Górnego Śląska. Szczególne zasługi położył także Viebahn dla założenia otwartej w 1869 roku w Gliwicach Królewskiej Prowincjalnej Szkoły Rzemiosła.

Georg von Viebahn nie robił imponującego wrażenia. „Jeśli rzucał się w oczy w kręgu kolegów, to przede wszystkim z powodu niezwykle małej postury. Ale wszystkich zachwycał swą przyjaznością i jasnym spojrzeniem” Jak wspominała Elisabeth von Viebahn ujmował wszystkich „swym dojrzałym sądem i wybitną wiedzą“.

Georg von Viebahn należał „nowego typu administratorów XIX wieku”. Dzięki swemu humanistycznemu wykształceniu i doświadczeniu zawodowemu był niezwykle otwarty na proces uprzemysłowienia. Mówił płynnie po angielsku i francusku, odwiedzał europejskie centra przemysłowe, posiadał wszechstronną znajomość rzeczy i ludzi. Nic więc dziwnego, że czuł duchowe pokrewieństwo z Towarzystwem Filomatów w Opolu (Philomathie in Oppeln).

Prawdopodobnie po kąpieli w Odrze zaraził się na początku sierpnia 1871 tyfusem i zmarł po czterotygodniowych ciężkich cierpieniach. Ze względu na ryzyko epidemii jego ciało prawdopodobnie niezwłocznie pochowano na opolskim cmentarzu.

Ważniejsze źródła:

Alfons Perlick, Der Westfale Dr. jur. Johann Georg von Viebahn, Regierungspräsident in Oppeln (1859-1871). In: Alfons Hayduk (Hg.), Schlesische Studien, München 1970, S. 86-93.

Elisabeth von Viebahn, Erinnerungen an den Lebensweg von Johann Georg vom Viebahn. 1802-1871. Nach Familienerinnerungen aufgezeichnet, 1958 (Mskr. Ostdt. Forschungsstelle).

F. W. von Viebahn, Georg von Viebahn, Kgl. Preußischer Generalleutnant z. D. Ein Streiter Jesu Christi Berlin 1918². Hans Brandenburg, Ich hatte Durst nach Gott. Aus dem Leben und Dienen von Christa von Viebahn, Schönaich [um 1986]³.