(grób nie zachował się)
Życiorys:
Frantz Goretzki pochodził z rodziny katolickiej. Uczęszczał do gimnazjum w Gliwicach, gdzie zdał maturę w 1826 roku. Następnie podjął studia prawnicze we Wrocławiu.
Bardzo prawdopodobne, że „słuchacz wyższego sądu krajowego Goretzky” („Ober-Landes-Gerichts-Auscultator Goretzky”) w Raciborzu, który w październiku 1833 został awansowany na „referendarza” to właśnie Franz Goretzki. W 1839 roku Goretzki pełnił funkcję „sekretarza sądowego i księgowego (kierownika rachunkowości) w Opolu“ („Justizamts-Secretair und Rendant (Rechnungsführer) zu Oppeln“). Następnie w krótkim czasie był kilkukrotnie przenoszony i awansowany. Pod koniec roku pracował jako sekretarz („Secretair“) w urządzonym w prószkowskim zamku urzędzie prawnym („Justiz-Amts“), po jego rozwiązaniu w styczniu 1840 roku został „drugim sekretarzem krajowego i miejskiego sądu w Opolu“ („zweiter Secretair am Land- und Stadt-Gericht zu Oppeln“), a niewiele później, w czerwcu tegoż roku – dyrektorem kancelarii („Kanzlei-Direktor“).
Po śmierci wieloletniego burmistrza Augustiniego (1770-1841), który zmarł w kwietniu 1841,Goretzki w sierpniu został „wybrany burmistrzem Opola na dwanaście lat“ i w związku z tym „zwolniony ze służby sądowej“. Roczne wynagrodzenie burmistrza Opola wynosiło od 1817 roku 600 talarów, dla przykładu podać można, że podstawowy roczny zarobek akuszerki w roku 1860 wynosił 24 talary.
Już na początki swego urzędowania zaledwie 34 letni Goretzki dał się poznać jako skuteczny urzędnik. Opole od przeszło pięciu lat nękane było wówczas ciągiem pożarów. Jako domniemaną podpalaczkę aresztowano w końcu akuszerkę Malig. Nowo urzędującemu Gortetzkiemu udało się już w pierwszych tygodniach urzędowania ukrócić tragiczną serię. Skrupulatnie osobiście przesłuchiwał akuszerkę przez ponad osiem i pól godziny, aż w końcu nakłonił ja do przyznania się do winy. Po skazaniu na karę śmierci, akuszera Malig popełniła w areszcie samobójstwo.
Za czasów urzędowania burmistrza Goretzkiego Opole, w ramach industrializacji, unowocześniało się jak nigdy dotąd. Szybko rosła liczba ludności miasta. W 1843 roku prywatne przedsiębiorstwo „Koleje Górnośląskie“ doprowadziło linie kolejową z Wrocławia do Opola-Zachód (jest to najstarsza linia kolejowa w granicach obecnej Polski: 1842, Wrocław–Oława) , a w 1845 roku wybudowano most kolejowy, dzięki któremu kolej dotarła bliżej centrum miasta i mogła być prowadzona dalej, w kierunku wschodnich obszarów przemysłowych Górnego Śląska.
Nawet w ciężkich latach klęski głodu 1846/47, politycznych niepokojów roku 1848 i epidemii cholery w 1849 roku – jak się wydaje – cieszył się Goretzki zaufaniem państwa pruskiego i mieszkańców Opola. Mógł więc ówczesny poseł Goretzki w 1854 roku wygrać nawet spór z królem pruskim i zdecydować o otwarciu na powrót, zamkniętej w 1497 roku, bramy Mikołajską z jej paradnym przejazdem. Było to konieczne z powodu rosnącej liczby mieszańców, a co za tym idzie - coraz większego ruchu miejskiego (od 1849 roku najpierw otwarto przejście dla pieszych; Idzikowski, S. 98, 321).
Od wiosny 1852 roku do jesieni 1856 roku nakazał budowę „trotuarów“ w rynku i przy głównych ulicach, co – jak twierdził idzikowski – było możliwe dzięki „kwitnącemu stanowi finansów miejskich“. Od 1855 roku wiele dotychczasowych danin płaconych przez obywateli miasta zostało bowiem zastąpionych jednorazowym podatkiem. Pod koniec 1852 roku Goretzki został wybrany na trzy lata do drugiej izby pruskiego landtagu (od 1855 roku izba deputowanych). Prawdopodobnie w 1853 roku Goretzki ponownie wybrany został burmistrzem Opola na dwunastoletnią kadencję. Ponieważ jednak trzy lata pracował w pruskim parlamencie i często musiał wyjeżdżać do Berlina, w latach 1853-1855 magistratem opolskim kierował radca prawny Mouillard.
Goretzki był członkiem założonego w czerwcu 1858 roku „Opolskiego Towarzystwa Upiększania Miasta („Oppelner Verschönerungsvereins”). Zajmowało się ono sadzeniem drzew i rabat kwiatowych. W 1853 roku zbudowano pierwszy dworzec, w 1857 roku powstała fabryka cementu a na przełomie lat 1863/64 przebudowano wieżę ratusza. W 1862 roku opolskie ulice oświetlono latarniami gazowymi. Goretzki wspierał tez kulturę i sztukę, m.in. w jego czasach ukazała się drukiem kronika miasta Franza Idzikowskiego. W 1866 roku otrzymał honorowy tytuł „nadburmistrza“ („Ober-Bürgermeister“).
Mimo licznych zasług Goretzkiego, nie wiemy jednak jak wyglądał, nie są też znane szczegóły z jego życia prywatnego. Nawet w nekrologu widnieje tylko ogólne sformułowanie umieszczone przez dzieci „ukochanemu drogiemu ojcu“ bez podania imion i nazwisk nadawców. Jak się wydaje, żona Goretzkiego już wówczas nie żyła.
17 grudnia 1864 roku Goretzki jednogłośnie głosami wszystkich obecnych na „głosowaniu za pomocą kart” 23 radnych, po raz trzeci został wybrany burmistrzem na dwunastoletnią kadencję. Wcześniej radni postanowili aby „przy wyborach nie wypisywać konkurencji”. Jednak już około 1866 roku z przyczyn zdrowotnych Goretzki musiał częściej korzystać z zastępstw, nierzadko też prowadził sprawy urzędowe z domu. Ostatecznie w lipcu 1871 roku trzeba było znaleźć stałe zastępstwo, a we wrześniu Goretzki złożył wniosek o przejście na emeryturę. Radni wystosowali petycję „wyrażając żywy żal“, a nowe wybory, po których w czerwcu 1872 roku objął urząd burmistrz Goetz, odbyły się już po śmierci Goretkiego. Franz Goretzki był najdłużej, bo 30 lat, urzędującym burmistrzem Opola. W jego nekrologu zamieszczonym w „Schesichen Zeitung” magistrat i rada miejska wyrażała wdzięczność, że swój urząd „sprawował z całych sił, z ofiarnym oddaniem w służbie dobra i pomyślności miasta” a „dzięki życzliwej uprzejmości“ „udało mu się pozyskać i utrzymać“ „miłość i uznanie“ wszystkich, z którymi się zetknął. W jego pogrzebie uczestniczyły tłumy ludzi.
Na zlecenie magistratu na jego cześć na grobie w 1873 roku wzniesiono pomnik. Został on wykonany przez „dworskiego mistrza kamieniarskiego” G. Bungenstaba z Wrocławia, a koszty oszacowano na 100-250 talarów (nie zachowany). Na cześć Goretkiego nazwano także jedną z nowo powstałych w drugiej połowie XIX wieku ulic (dziś ks. Jana Dzierżona).
Ważniejsze źródła:
Urszula Zajączkowska, Franz Goretzki – burmistrz Opola (1841-1871), [ w:] Wybitni Niemcy z Opola, Gliwice/Opole 2004, s. 9-12.
Dorota Schreiber-Kupiers, Goretzki Franz [w:] Opole: dzieje i tradycja, red. B. Linek, K. Tarka, U. Zajączkowska, Opole 2011, s. 346-347.
Bogdan Snoch, Górnośląski leksykon biograficzny: suplement do wydania drugiego, Katowice 2006.
Łukasz Kuś (oprac.), Niemcy górnośląscy: leksykon biograficzny, Gliwice-Opole 2004, s. 38.
Maciej Borkowski (red.), Wybitni Niemcy z Opola, Gliwice/Opole 2005. Amtsblatt OP 1833 Bd. 18, 15. Okt., S. 224; N. Prov. Bl., Bd. 98 (1833), S. 351.
Zdjęcia:
