Życiorys:
Zgromadzenie Sióstr Szkolnych de Notre-Dame
w Opolu od 1 sierpnia 1857 roku
od 1 kwietnia 1878 roku do 30 kwietnia 1888 roku wydalone podczas kulturkampfu
„Ubogie Siostry Szkolne“ sprowadził do Wrocławia z Monachium w 1851 roku biskup Melchior von Diepenbrock. Gdy jedna z wrocławskich sióstr umierała w opolskim szpitalu św. Wojciecha, odwiedziła ją przełożona. Przy tej okazji poznała ówczesnego proboszcza opolskiego, dr Hermanna Gleicha, który zaproponował zgromadzeniu założenie w Opolu nowej wyższej szkoły dla dziewcząt. W ten sposób 1 sierpnia 1857 roku, z 26 uczennicami rozpoczęła działalność szkoła prowadzona w wynajętych w zakładzie św. Aleksego pomieszczeniach, prowadzona przez Berthillę Wolf (ur. 26. 07. 1834, w październiku 1901 roku mieszkała w Świebodzicach, była córką kowala specjalizującego się w podkuwaniu koni z Mitterteich w Górnym Palatynacie, nowicjat spędziła w Monachium i we Wrocławiu, w 1857 roku złożyła śluby zakonne) i Hyazinthę Kröger z Höxter w Westfalii.
Ponieważ wspólnota katolicka chciała, aby siostry uczyły też dziewczynki w szkole powszechnej, konieczny był nowy budynek, który wkrótce został sfinansowany z datków wiernych.
W 1860 roku odbyła się uroczystość wmurowania kamienia węgielnego, w której uczestniczył prezydent rejencji dr Georg von Viebahn, a już 1861 roku w nowym budynku u stóp Górki otwarto „wyższa szkołę dla dziewcząt” („Höhere Töchterschule“). Koszt budowy, wraz z budynkami pomocniczymi i wyposażeniem wnętrz, zamknął się kwotą 20 500 talarów. Około 1859 roku wzniesiono też klasztor, a w 1866 roku kolejny budynek, w miejscu ruiny starego browaru dominikanów.
W 1869 roku konwent liczył 15 sióstr wraz z przełożoną Marią Berthillą Wolf. W szkole podstawowej było 575 dziewcząt, a w wyższej 93. 42 uczennice mieszkały w pensjonacie, 35 w sierocińcu. Nowa opolska szkoła dla dziewcząt był instytucją edukacyjna, która „nawet według świadectw najzagorzalszych przeciwników kościoła osiągała znakomite rezultaty” (Ordensprovinz, S. 26).
W wyniku tzw. „ustaw majowych” (najważniejsze ustawy, regulujące stosunek pomiędzy kościołem a państwem w okresie kulturkampfu) rejencja opolska zwróciła się w 1874 roku do magistratu opolskiego z nakazem wydalenia sióstr. Z powodu braku reakcji zarządu miasta, rejencja wystosowała w 1875 roku upomnienie w tej sprawie. Obywatele Opola w celu utrzymania szkoły dla dziewcząt wystosowali nawet „bezpośrednią prośbę“, lecz odsunęło to tylko termin oddalenia sióstr do 1 kwietnia 1878 roku, później musiały wykonać zalecenie opuszczenia miasta. Niektóre z nich znalazły nowy dom w austriacko-śląskiej Białej Wodzie (Weißwasser, dziś: Bílá Voda, Republika Czeska). W tamtejszym klasztorze pijarów w latach 1876-1896 znajdował się śląski dom macierzysty sióstr szkolnych. Dobitne były słowa jednego z opolskich radnych, jakie skierował do sióstr przy pożegnaniu w marcu 1878 roku: „Moc prawa może was od nas oderwać, ale żadna siła nie zakaże nam wyznania wdzięczności za to, że byłyście najwierniejszymi wychowawczyniami naszych córek, które teraz przyszło im utracić”.
Po wygaszeniu kulturkampfu, przy czynnej pomocy kuratora Wrzodka, 1 maja 1888 roku siostry mogły powrócić i na powrót otworzyć w Opolu liceum zwane „Liebfrauenschule”. W 1888 roku zbudowano nowy budynek internatu. Liczba sióstr stale rosła: w 1896 roku było ich 39, w 1926 roku 69, a w 1940 roku – 74.
W 1911 roku siostry otwarły dom św. Józefa, w którym znajdowała się szkoła gospodarstwa domowego i robót ręcznych (przestał istnieć w 1945 roku). W związku z rozwojem liceum i internatu przeniesiony musiał zostać żłobek i przedszkole. W 1917 roku siostry nabyły dawny lokal „Volksgarten” z dużym ogrodem na Pasiece, przy Ludwigstr. 4 (ul. Powstańców Śląskich), w którym powstał „dom Dzieciątka Jezus”. W 1920 roku, z powodu rosnącej liczby uczennic liceum otwarto dziewięcioklasową „szkołę średnią św. Teresy” („Theresien-Mittelschule”). W 1926 roku w różnych szkołach prowadzonych przez siostry uczyły się 962 uczennice, z czego 68 mieszkało w internacie. 105 dziewczynek uczęszczało do żłobka i przedszkola.
W 1945 roku kompleks szkolno-klasztorny sióstr mocno ucierpiał, jednak już w 1946 roku siostry utworzyły tu postulat i nowicjat, a opolski klasztor stał się siedzibą zarządu prowincji polskiej sióstr szkolnych de Notre Dame.
W latach 1948-1957 siostry prowadziły przedszkole. W 1961 roku siostry przekazały plac przy Małym Rynku 5 wraz z ruiną budynku liceum na skarb państwa, w zamian za co dostały sąsiednią nieruchomość pod adresem Mały Rynek 4 (po straży pożarnej) i działkę w Wójtowej Wsi. Zobowiązały się też rozebrać ruinę, co ostatecznie nastąpiło w połowie lat 60. XX w.
PO „odwilży” roku 1956, od 1957 roku siostry prowadziły zajęcia z religii w dwóch opolskich szkołach. W 1986 roku we wciąż znajdującym się w posiadaniu sióstr opolskim klasztorze było 70 sióstr szkolnych (w 1990 roku – 36). Wiele z nich znalazło miejsce wiecznego spoczynku na cmentarzu odrzańskim. Do lata 2016 roku znajdowało się tam jeszcze 13 krzyży nagrobnych sióstr zmarłych w latach 1912-1938.
Ważniejsze źródła:
Die Armen Schulschwestern von U. L. Fr. (Ordensprovinz Schlesien), Die Schlesische Ordensprovinz der Kongregation der Armen Schulschwestern von U. L. Fr. von 1851 bis 1926, Breslau 1926.
Józef Mandziuk, Placówki Zgromadzenia Sióstr Szkolnych de Notre Dame na Śląsku w latach 1851-1991, „Saeculum Christianum”2006, nr 13/2 (2006), s. 81-122.
APOP, Abt. 22, Sign. 2450 (CV von Berhilla Wolf).
Zdjęcia:
