(patrz wersję niemiecką)
(grób nie zachował się)
Życiorys:
Franz Paul został wyświęcony na księdza w 1792 roku. Pracował w parafiach w Zawoni w powiecie trzebnickim (Schiawone, Kr. Trebnitz), od 1794 roku w Wojsławiu koło Grodkowa (Woisselsdorf), a następnie w Świdnicy (Schweidnitz).
W roku 1798 Franz Paul został duszpasterzem niemieckojęzycznych wiernych w kolegiacie opolskiej. W roku następnym brał udział w kontroli katolickiej szkoły powszechnej przy kościele św. Krzyża w Opolu, po której zdecydowano o renowacji tej szkoły i zamknięciu wszystkich sąsiednich szkół prywatnych. W opinii nauczycieli Franz Paul miał wpływ „przede wszystkim na moralność dzieci i ich dobre obyczaje”. Talar w 1924 roku opisywał Franza Paula jako „nowego założyciela i ojca opolskiej katolickiej szkoły powszechnej”. Do 1805 roku stara szkoła została przebudowana, zyskując trzecią klasę. W 1818 roku uczęszczało do niej 400 uczniów.
W 1800 roku Fraz Paul został proboszczem kościoła św. Krzyża, a rok później także inspektorem szkolnym, mającym w pieczy wszystkie szkoły w powiecie opolskim. Podjął się tego zadania „z wielkim zapałem” mimo, iż „bez znajomości języka polskiego” było ono na tyle trudne, że w 1806 roku chciał nawet z tego powodu zrezygnować. Jeszcze w 1814 roku Paul skarżył się na „zbyt ciasne, ciemne i liche pomieszczenia szkolne, skrajnie słabą frekwencję w szkołach i niedostateczne wyniki nauczania” a w 1815 także na „pracowników szkolnych”, których określał jako „gnuśnych, rozwiązłych i w większości – pijaków”.
Pod koniec 1812 roku Franz Paul jest wymieniany jako proboszcz w Opolu i „honorowy kanonik“ we Wrocławiu. Po sekularyzacji dóbr kościelnych wszystkie dochody Franza Paula, za wyjątkiem pieniędzy z tacy, zostały skonfiskowane. W związku z tym wysyłał wiele listów proszalnych do „specjalnej komisji regulacji spraw szkolnych i kościelnych“, groził nawet rezygnacją z urzędu. Jego pisma dotyczyły też spraw wiernych. Ponieważ kościół minorytów został przekazany ewangelikom, a kościół na Górce pozostawał bez kapłana, wszyscy wierni katoliccy tłoczyli się na mszach do kościele św. Krzyża, gdzie „w związku z tym panował wielki nieporządek“. Ksiądz Paul protestował w liście do władz rejencji przeciw tej, jak to określał, „obrazie ludu bożego“.
Podczas wojen napoleońskich, w połowie marca 1813 roku, kiedy w Prusach zarządzono mobilizację i Opole winno było wystawić około 70 osób do służby wojskowej, proboszcz Paul wygłosił „płomienną patriotyczną mowę po niemiecku do zebranej ludności“, w wyniku czego natychmiast zgłosiło się do służby pięćdziesięciu ochotników. 17 grudnia 1813 roku udało się Paulowi sprowadzić do swego kościoła słynący cudami obraz Matki Boskiej Piekarskiej [dziś czczony jako obraz Matki Boskiej Opolskiej].
Pomiędzy obydwoma konfesjami [– katolicką i ewangelicką –] panowały wówczas w Opolu dobre stosunki. Kiedy kościół ewangelicki na przełomie lat 1813/14 zamieniono w lazaret wojskowy, proboszcz Paul pozwolił ewangelikom odprawiać nabożeństwa w swoim kościele św. Krzyża. Zdecydowano także o otwarciu w 1813 roku cmentarza wspólnego dla obu wyznań. W 1816 roku Franz Paul jako „duchowny radca rejencyjny i szkolny“ został członkiem władz nowo powołanej rejencji opolskiej. Jako taki, protestował energicznie przeciwko połączeniu miejskich szkół obu wyznań i optował za dalszym zachowaniem dwóch oddzielnych instytucji szkolnych.
Na początku 1818 roku proboszcz Paul zachorował na zapalenie płuc, w wyniku którego zmarł 20 maja tegoż roku. W testamencie jedynym spadkobiercą uczynił opolską szkołę katolicką, której zapisał 3 000 talarów. Miały one zostać przeznaczone na zakup pomocy szkolnych oraz na wsparcie szczególnie biednych, a zarazem pilnych uczniów. Do końca I wojny światowej finansowano dzieciom ze środków tej fundacji „ potrzeby szkolne i buty“.
4 października 1827 roku odsłonięto, wzniesiony na jego grobie, fundowany przez radę miasta pomnik z „pięknego czystego marmuru“ (nie zachowany). Na tej uroczystości, odziani w żałobne stroje, stawili się wszyscy radni miejscy, licznie zgromadzili się też mieszkańcy Opola.
Główne źródła:
Emanuel Talar, Die Pfarrer der ehemaligen Kollegiatkirche zum hl. Kreuz in Oppeln seit Aufhebung des Kollegiatstifts im Jahre 1810, Oppeln [1924], s. 5-12.
Martin Kunze, Die katholische Volksschule zu Oppeln unter preußischer Herrschaft, „Der Oberschlesier”, Jg. 12, Heft 5 (1930).
Ulrich Seng, Die Schulpolitik des Bistums Breslau im 19. Jahrhundert, Wiesbaden 1989.
„Schlesische Provinzialblätter” Bd. 67 (1818), s. 461 i nast. APOP 22-2583 (nagrobek)
Zdjęcia:
