Brak danych
Życiorys:
Stanisław Spychalski przyjechał do Opola z Poznańskiego przed 1895 rokiem. Trudnił się handlem, w dokumentach ubezpieczeniowych z 1895 roku określany jest jako „Kaufmann Stanislaus Spychalski”. Pod koniec lat 90. XIX wieku prowadził w Opolu „handel towarów kolonialnych, farb, tabaki i cygar” przy ul. Kościelnej 10 (taka nazwa widniała w reklamach zamieszczanych w języku polskim, oficjalnie ulica nazywała się wówczas Kirchstr., dziś: Katedralna). Następnie przeniósł swój sklep na Odrzańską 25 (oficjalnie Oderstr., dziś: Koraszewskiego).
Jego żoną była Władysława Klerykowska pochodząca ze Środy Wielkopolskiej. Z małżeństwa urodziło się trzech synów: Mieczysław (1901-1978), ksiądz, długoletni proboszcz parafii Bykowina (ob. dzielnica Rudy Śląskiej); Mirosław (1906-1983) lekarz ftyzjatra, po wojnie jeden z pionierów służby zdrowia w Kluczborku i Stefan (1910-1986), z wykształcenia filolog germański, długoletni pracownik Archiwum Państwowego w Opolu.
Niemal przez całe swe życie zawodowe Spychalski związany był z Bankiem Ludowym w Opolu w którego powstaniu uczestniczył. Jak czytamy we wspomnieniu z okazji 40. rocznicy powstania banku: „dnia 28 marca 1897 zebrało się grono osób pod przewodnictwem ś.p. redaktora Bronisława Koraszewskiego, celem założenia Banku Ludowego w Opolu. Do zarządu wybrano następujące osoby: Kasper Majer – dyrektor, Wojciech Kandziora – kasjer, Stanisław Spychalski – kontroler”. Banki ludowe były rodzajem kasy oszczędnościowo-pożyczkowej, udzielającej kredytów wyłącznie swoim członkom. Należała do nich głównie ludność wiejska, szacuje się, że w Banku Ludowym w Opolu stanowiła ona około 80 % klientów. Z uwagi na propolski charakter (przepisy nie wykluczały członkostwa Niemców w banku, jednak były to bardzo nieliczne przypadki) instytucja prowadziła część korespondencji w języku polskim i posługiwała się nazwą w brzmieniu polskim: „Bank Ludowy e.G.m.u.H [eingetragene Genossenschaft mit unbeschränkter Haftpflicht]” (Bank Ludowy, spółka z nieograniczoną odpowiedzialnością). Warto zwrócić uwagę, że w tej formie prawnej spółki nie istnieje limit, do którego członkowie zarządu odpowiadali za powierzone mienie, tak więc wszelkie kłopoty finansowe banku wiązać się mogły z utratą prywatnego kapitału osób zarządzających. Bank z początku otwarty był tylko dwa razy w tygodniu, od 1904 roku trzy razy, a od 1906 roku przyjmował klientów codziennie. Miało to związek z rosnącą liczbą członków – w 1904 roku było ich 878, w 1907 roku 1296, a w roku 1914 bank liczył już 2228 członków.
W związku z rosnącą aktywnością banku Spychalski zaprzestał prowadzenia sklepu i skupił się wyłącznie na zawodowej pracy w banku. Wcześniej obowiązki członka zarządu wykonywał społecznie. W 1909 roku określany jest już jako „Bankvorsteher”, a nie jak wcześniej „Kaufmann”. Siedziba banku mieściła się z początku przy Odrzańskiej 25, reklama z 1900 roku głosiła: „tam gdzie mieszka kupiec pan St. Spychalski”, później - „w budynku własnym” przy Hafenstr. 9 (dziś ul. Piastowska 9, budynek nie istnieje). W reklamach banku z okresu międzywojennego adres pojawiał się często w brzmieniu dwujęzycznym: Hafenstrasse/Portowa. Spychalski przynajmniej od 1912 roku najpierw jako członek zarządu banku, a po I wojnie światowej jego dyrektor (pierwszy członek zarządu), wraz z rodziną zamieszkiwał w służbowym mieszkaniu w budynku banku. Ze wspomnień najmłodszego syna Stefana wiemy, iż w mieszkaniu w okresie po I wojnie światowej zbierała się tajna grupa tzw. filomatów - jedenastu polskich uczniów gimnazjum w Opolu, do której należeli m.in. dwaj starsi synowie Spychalskiego, synowie lekarza Józefa Fethkego (por. biogram) i przyszły ksiądz Karol Knosała (por. biogram).
Okres 1919-1922, kiedy rozstrzygały się losy przynależności państwowej Górnego Śląska był czasem załamania działalności spółdzielczej, w tym także banków ludowych. Dopiero po podziale Górnego Śląska Stanisław Spychalski razem z Leonem Powolnym na powrót uruchomili Bank Ludowy w Opolu. Spychalski został też wiceprezesem Związku Spółdzielni Śląskich (1923), do której przystąpiły wszystkie polskie spółdzielnie kredytowe działające na niemieckim Górnym Śląsku. W celu uzyskania niezależności od bankowości niemieckiej związek ubiegał się o kredyty w instytucjach finansowych w Polsce. W 1934 roku, kiedy Bank Ludowy przeżywał mocny kryzys finansowy, Spychalski został odsunięty na emeryturę, a jego funkcję przejął Teodor Gadziński.
Był także Spychalski bardzo aktywnym członkiem Związku Polaków w Niemczech, m.in. pełnił funkcję wiceprezesa Dzielnicy I. Wojnę przeżył w Opolu, zamieszkując wraz z żoną przy Nicolaistr. 29 (Książąt Opolskich), od 1945 roku – przy Kośnego 25. W 1945 roku zdążył jeszcze włączyć się w budowę polskiej administracji w Opolu – był członkiem miejskiej komisji weryfikacyjnej utworzonej w celu weryfikacji narodowości ludności pozostałej w Opolu. Niestety, wkrótce zmarł. Pogrzeb odbył się 26.10.1945 roku. W imieniu prezydenta miasta przemawiał na nim Kazimierz Malczewski podkreślając, że podobnie jak Bronisław Koraszewski przybyły do Opola z Kujaw, tak Spychalski rodem z Poznańskiego to „postać jasna nie z Opola a jednak opolska”. Wkrótce po śmierci Stanisława Spychalskiego nazwano jego imieniem jedną z opolskich ulic w dzielnicy Zaodrze (w latach 1950-1956 nazwa ulicy czasowo została zmieniona na Maksyma Gorkiego), nieopodal najstarszej części cmentarza przy ul. Wrocławskiej.
Ważniejsze źródła:
Stefan Spychalski, [Wspomnienia] [w:] Wspomnienia Opolan, red. W.Kornatowski, K. Malczewski, Warszawa 1960
Tadeusz Orłowski, Banki ludowe na Śląsku Opolskim w latach 1895-1939 , Opole 1962.
Zespół dot. rodziny Spychalskich, Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu
Zdjęcia:
