Johannes Jahn

Ruhestätte unseres geliebten Bruders Johannes Jahn, Direktor für die kaufmännischen Berufs- und Fachschulen in der Provinz Oberschlesien...

Johannes Jahn urodził się 17 listopada 1863 roku w Berlinie, do Opola trafił na początku XX wieku i zamieszkał przy Zimmerstr 4 (1-go Maja, obecnie w tym miejscu znajduje się centrum przesiadkowe). 1 kwietnia 1902 roku Izba Handlowa w Opolu mianowała go „dyrektorem handlowych szkół handlowych i technicznych w okręgu opolskim”, zostało to potwierdzone przez Ministra Handlu i Przemysłu dekretem nr 22 z listopada 1902 r., wówczas wszelka łączność pomiędzy szkołami a władzami państwowymi musiała być prowadzona przez Izbę Handlową. Po tej nominacji Jahn zabrał się od razu do pracy, w ciągu roku zreorganizował szkolnictwo zawodowe i handlowe w regionie. 1 kwietnia 1903 roku wprowadzono nowy system polegający na podzieleniu szkół na:

- 6 szkół jednoklasowych
- 8 szkół dwuklasowych
- dwie szkoły trójklasowe
- 5 szkół trzyklasowych z edukacją przygotowawczą

W fazie wstępnej wprowadzano słabszych uczniów szkół podstawowych, zwłaszcza uczniów ze wsi, w podstawowe przedmioty pisania i arytmetyki, aby odciążyć pozostałe klasy i uczynić lekcje bardziej owocnymi. W ten sposób szkoły zaawansowane uzupełniały pracę szkoły podstawowej i wspierały ją w jej wysiłkach. Reorganizacja pozwoliła również na całkowite zniesienie niedzielnych zajęć oraz przeniesienia zajęć z godzin wieczornych na dzienne. Problemem były jednak koszty, po długich negocjacjach Ministerstwo Handlu zgodziło się na roczną opłatę za szkołę w wysokości 18 marek dla szkół trzyklasowych, 15 marek dla szkół dwuklasowych i 12 marek dla szkół jednoklasowych. Z pozostałego deficytu połowę miało pokryć państwo, drugą połowę stowarzyszenia handlowe, miasto i Izba Handlowa. Jeśli porównamy ówczesne dotacje pieniężne z Izby Handlowej z dotacjami z miast, to wyszło, że Izba zrobiła ponad dwukrotnie więcej. Przykładowo w 1902 r. miasta przekazały jedynie 2664 marek, a Izba 8882 marek.

Aby ujednolicić całą wewnętrzną działalność dydaktyczną, nowy dyrektor prowadził zarówno działalność nadzorczą, jak i instruktażową. W związku z rewizjami górnośląskich szkół handlowych doszedł do wniosku, że trzeba usprawnić nauczanie zawodowe, tak aby było bardziej efektywne. Wielokrotnie i konsekwentnie wyrażał tę myśl podczas licznych okazjonalnych spotkań z nauczycielami, a także podczas konferencji nauczycielskich. Jednak nie wystarczyło mu po prostu wyznaczenie celów pracy szkoły, chciał także dać nauczycielom możliwość osiągnięcia postawionych sobie celów. Dlatego też zimą 1902/03 odbyło się kilka kolejnych kursów dokształcających, podczas których nauczyciele otrzymali cenne informacje niezbędne do wykonywania pracy pedagogicznej, dzięki czemu mogli teraz pracować sprawniej i efektywniej. Aby dać nauczycielom możliwość samodzielnego doskonalenia się, Izba Gospodarcza utworzyła centrum dydaktyczne i edukacyjne, z którego przez cały czas aktywnie korzystały też wszystkie szkoły w okręgu. Izba zakupiła także dla szkół znaczną liczbę urządzeń dydaktycznych, dzięki którym szkoły na długi czas oszczędzały dużych wydatków.

Jednym z najcenniejszych rezultatów wewnętrznego wsparcia szkół handlowych było stworzenie jednolitego programu nauczania, otrzymał on zgodę ministerstwa i wszedł w życie 1 kwietnia 1903 roku.  W 1909 roku został on przebudowany zgodnie z duchem czasu i uzupełniony w 1913 roku. Prawdziwy boom na rozwój szkół  zawodowych i handlowych nastąpił właśnie wtedy, gdy Jahn objął nad nimi nadzór, i tak powstała min szkoła w Świętochłowicach w 1907 roku, w tym roku również otwarto szkołę w Siemianowicach, 1908 w Wodzisławiu, 1912 w Byczynie, 1913 obecnym Korfantowie, 1914 Chorzowie-Batorym, 1914 w Krapkowicach. Bilans roku 1914 zamknął się w regionie 37 szkołami branżowymi. Do szkół tych zobowiązane były także uczęszczać dziewczęta pracujące w handlu. Obowiązek szkolny dla kobiet w regionie, wprowadzono w 1906 roku, początkowo w Raciborzu, Rybniku i Zabrzu. W kolejnych miastach wprowadzono go później i tak: Katowice, Świętochłowice, Siemianowice wprowadziły go w 1907 roku, Bytom, Chorzów, Wodzisław, Prudnik, Tarnowskie Góry w 1908 r., Mysłowice w 1910 r. i Laurahucie w 1911 r. Wkrótce w ich ślady poszły inne miasta. Jednakże niezależne, klasy dla pracownic tworzono tylko tam, gdzie ich liczba była na tyle duża, aby zapewnić optymalne warunki nauczania, wprowadzono nawet lekcje dzielone z mężczyznami.

Oprócz działających szkół przysposabiających do zawodu, 1 kwietnia 1905 roku utworzono w regionie publiczne dobrowolne szkoły komercyjne. Były to placówki techniczne z pełnymi zajęciami dziennymi, ale których działalność edukacyjna odbywa się przed wejściem praktykanta do przedsiębiorstwa, opierało się na słusznym założeniu, że praca z praktykantami po przeszkoleniu teoretycznym powinna być łatwiejsza i skuteczniejsza niż z uczniami ze szkół podstawowych, gimnazjów i szkół wyższych. Po pomyślnym ich ukończeniu, absolwenci mogli już szybciej zadomowić się w późniejszej pracy dzięki zdobytej wiedzy i umiejętnościom.

Lata założenia poszczególnych tych szkół to: Gliwice 1 kwietnia 1905, Chorzów 1 maja 1906, Opole 1 października 1906, Bytom 1 listopada 1906, Nysa 1 kwietnia 1907, Katowice 1 października 1910, Racibórz 1 kwietnia 1916 (odnotowane w gazecie Schlesische Schulzeitung 10 października 1916 roku). Pierwsze 6 instytucji było pierwotnie przeznaczonych wyłącznie dla kobiet. Wkrótce jednak stało się oczywiste, że potrzebne są takie szkoły dla mężczyzn. Ponieważ jednak liczba zarejestrowanych mężczyzn była niewielka, nie można było stworzyć dla nich oddzielnych klas. Dlatego istniejące szkoły dla kobiet otwarto także dla mężczyzn.

Uczęszczanie do tych szkół początkowo trwało tylko rok i obejmowało 20 godzin tygodniowo. Szybko jednak okazało się, że w tak krótkim czasie nie da się osiągnąć nic dobrego. Postanowiono więc wprowadzić dwustopinowy system nauczania z 22 godzinami tygodniowo. Co ciekawe zajęcia w nich odbywały się w okresie Wielkanocnym, uważano wtedy to za konieczność, po to, aby nie dawać zbyt dużej swobody wielu podrzędnym prywatnym szkołom handlowym na Górnym Śląsku. Później publiczne szkoły komercyjne zostały rozbudowane do szkół półrocznych o strukturze trzystopniowej. Każdy poziom trwał rok i obejmował średnio 26 godzin profesjonalnych zajęć tygodniowo, obejmujących kształcenie, gimnastykę i.... śpiew. Ich struktura była taka sama jak trójstopniowych obowiązkowych szkół doskonalenia zawodowego, tak, że zawsze istniała możliwość przeniesienia się z jednego typu szkoły do drugiego, uwzględniono to też w programie nauczania. Ponadto na każdym poziomie przeznaczono cztery godziny na lekcje ekonomii, lekcje języków obcych nie były obowiązkowe i odbywały się tylko w przypadku zgłoszenia się na nie wystarczającej liczby uczestników. Jak się później okazało po wprowadzeniu tych zmian przez Johannesa Jahn, szkoły te zyskały na popularności, a ich absolwenci byli rozchwytywani wśród przedsiębiorców i kupców. Z Czasem pojawiła się potrzeba przedłużenia okresu szkolnego do dwóch lat z czterema poziomami. Jahn w swojej reformie pomyślał również o osobach, które zakończyły edukację i pracowały, ale pragnęły uzupełnić luki w wiedzy, czy po prostu ją odświeżyć. Dla nich wprowadzono w zależności od potrzeb, kursy języków obcych, księgowości, teorii handlu i wymiany, korespondencji, arytmetyki, stenografii i pisania na maszynie, oczywiście odbywały się one po godzinach pracy i w dniach od niej wolnych.

Jak widzicie wkład w edukację w regionie Johannesa Jahn był bezcenny, trafiając z misją do Opola, swój adres zamieszkania w Opolu zmieniał trzykrotnie, z pierwszego adresu przy Zimmerstr. 4 (1- go maja) przeprowadził się na Hippelstr 4 (obecnie kamienica na rogu Damrota i Kołłątaja, wybudowana wybudowana w 1911 roku zrealizowana przez urodzonego w 1876 roku w Opolu architekta Teodora Ehla., historia https://www.facebook.com/.../pfbid031V8TqXD2EaUuwDsEpiGdg... ). Na koniec zamieszkał przy Moltkestr 25 (obecnie ulica Kościuszki), w tym mieszkaniu 15 maja 1927 roku zmarł na zawał serca. Na koniec jako ciekawostkę warto przytoczyć, iż w 1909 roku wydał, wydrukowany u Raabego „Lehrplan für die kaufmännischen Fortbildungs- und Fachschulen im Regierungsbezirk Oppeln” (Program nauczania dla szkół zawodowych i technicznych w powiecie opolskim), i co chyba najważniejsze, z jego inicjatywy,(niestety realizacji nie dożył) powstała Miejska Szkoła Rzemieślnicza i Handlowa (autorstwa urodzonego w 1893 roku w Pokoju architekta Joanna Traugott Schmidt) przy ulicy Kościuszki (obecnie budynek popularnego elektryczniaka ). Miejmy nadzieję, iż tą nietuzinkową postać w jakiś sposób uda się w Opolu upamiętnić, czy to się uda, czas pokaże.

Tekst: Sebastian  Ruszała

Źródła: Archiwum Państwowe w Opolu USC Opole, sygn. 45/1016/0, zasoby Śląskiej Biblioteki Cyfrowej, archiwalne fotografie fotopolska oraz OBC, egzemplarz „Lehrplan für die kaufmännischen Fortbildungs- und Fachschulen im Regierungsbezirk Oppeln” (Program nauczania dla szkół zawodowych i technicznych w powiecie opolskim) napisany przez Jahn’a w 1909 roku wydrukowany w drukarni Raabego  (aukcje internetowe).